Αστρονομία και μουσική

Αρκετοί συγγραφείς εμπνέονται από το περιβάλλον τους για να δημιουργήσουν τις ιστορίες τους.

Υπάρχουν όμως και αυτοί που συχνά καταφεύγουν στη φαντασία τους, δημιουργώντας στα βιβλία τους τις κατάλληλες προϋποθέσεις που, πολλές φορές, θα αποτελέσουν το κίνητρο για πρόοδο σε διάφορες επιστήμες. Κυρίαρχη θέση στην ανθρώπινη φαντασία έχει πάντα το άγνωστο, που στην περίπτωση του Διαστήματος και των πλανητών μάς βοηθάει να ταξιδέψουμε νοερά σε κόσμους των οποίων η ύπαρξη δεν έχει αποδειχθεί και μπορούμε να δώσουμε όποια μορφή μάς επιτρέπουν τα όρια της φαντασίας μας.Η Αστρονομία θεωρείται η αρχαιότερη, ίσως, επιστήμη, γιατί από την πρώτη στιγμή που το ανθρώπινο είδος εμφανίστηκε στη Γη όλα τα ουράνια φαινόμενα και οι φάσεις της Σελήνης τράβηξαν αμέσως την προσοχή του. Η Αστρονομία πάντοτε είχε καλές σχέσεις με διάφορες μορφές της τέχνης. Ειδικά στη μουσική, έδωσε την ευκαιρία σε πολλούς συνθέτες στο πέρασμα των αιώνων να δημιουργήσουν μερικά από τα πιο σημαντικά έργα τους, προκαλώντας το ενδιαφέρον των φίλων της, αλλά και εξάπτοντας παράλληλα τη φαντασία των φίλων της επιστήμης.Σύμφωνα με τον Yohannes Kepler: «Οι ουράνιες κινήσεις δεν είναι τίποτε άλλο από ένα συνεχόμενο τραγούδι για πολλές φωνές, που συλλαμβάνεται όχι από το αυτί, αλλά από το πνεύμα, μια μορφοποιημένη μουσική που αφήνει τα χνάρια της στην ασταμάτητη ροή του χρόνου». Υπάρχουν χιλιάδες τραγούδια που δημιουργήθηκαν από τους συνθέτες τους, έχοντας ως βάση τα αστέρια και το φεγγάρι, στην προσπάθειά τους να εκφράσουν τα ρομαντικά τους αισθήματα.

Στην ελληνική δισκογραφία χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι Χάρτινο το φεγγαράκι, Το φεγγάρι είναι κόκκινο, Πάμε μια βόλτα στο φεγγάρι, Αστέρι του βοριά, Μην τον ρωτάς τον ουρανό, ενώ υπάρχουν βέβαια και εκατοντάδες άλλα.Στον χώρο της κλασικής μουσικής υπάρχουν, επίσης, αρκετά έργα που έχουν πηγή έμπνευσης το Διάστημα.

Στη λίστα που ακολουθεί, λογικά δεν έχουν θέση οι Πλανήτες του Gustav Holst, γιατί ο συνθέτης δημιούργησε το έργο του με βάση την Αστρολογία, γι' αυτό άλλωστε δεν περιλαμβάνει σ' αυτούς και τη Γη.

Το 1994 ο David Bedford θα κυκλοφορήσει το Great Equatorial, έργο ηλεκτρονικής μουσικής εμπνευσμένο από το μεγάλο παρατηρητήριο του Διαστήματος που υπάρχει στο Greenwich. Ο Bedford προσπαθεί να περιγράψει με τη μουσική του ένα ταξίδι σε μακρινούς κόσμους μέσα από ένα τηλεσκόπιο. Ο ίδιος συνθέτης είχε γράψει παλαιότερα άλλα δύο άλμπουμ με συναφή θέματα, τα Star Clusters Nebulae and Places In Devon (1971) και Star's End (1974).

Ο Phillip Glass έχει ασχοληθεί σε αρκετούς δίσκους του με το Διάστημα, που είναι, καθώς φαίνεται, από τα αγαπημένα του θέματα: όπως η όπερα Einstein On The Beach (1976) και τα έργα του The Light (1987) και Orion (2002), που γράφτηκε για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 στην Αθήνα και στο οποίο ένα τραγούδι ερμηνεύει η Ελευθερία Αρβανιτάκη.

Με τον Ωρίωνα έχει ασχοληθεί και ο Ιάπωνας συνθέτης Toru Takemitsu, γράφοντας ένα έργο για τσέλο και ορχήστρα. Ο Glass επίσης έχει συνθέσει την όπερα Galileo Galilei το 2001, η οποία, όμως, δεν έχει κυκλοφορήσει σε cd.

Ο Πολωνός Henryk Gorecki έγραψε τη δεύτερη συμφωνία του προς τιμήν του συμπατριώτη του αστρονόμου Νικόλαου Κοπέρνικου, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 500 ετών από τη γέννησή του.

Ο Handel αναφέρεται, μέσω της άριας Total Eclipse από το ορατόριο Samson, στην ολική έκλειψη Ηλίου, από την οποία τυφλώνεται ο Σαμψών.

Ο Paul Hindemith έγραψε την όπερα The Harmony Of The World, η οποία παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1957, για να περιγράψει τη ζωή και τις μουσικές ιδέες του Johannes Kepler.

Ο Michael Kamen έγραψε το 2000, τρία χρόνια πριν πεθάνει, το συμφωνικό ποίημα The New Moon In The Old Moon's Arms για το γύρισμα της χιλιετίας.

Ο Oliver Messiaen είναι ένας άλλος μεγάλος συνθέτης του 20ού αιώνα που έχει ασχοληθεί με το Διάστημα. Το Vision de l'Ament (1943) είναι ένα έργο του για δύο πιάνα με αναφορές στην Αστρονομία και τη θρησκεία. Τα ίδια θέματα και ο μυστικισμός θα τον απασχολήσουν και στο Illuminations Of The Beyond (1991), όπου θεματολογικά «φωτογραφίζει» τον γαλαξία του Τοξότη. Μέρος από την Kosmogonia (1970) του Krzysztof Penderecki χρησιμοποιήθηκε από τον σκηνοθέτη David Lynch για μουσική επένδυση της ταινίας του Wild at Heart, το 1990.

Ο Edgar Varese με έργα του όπως το Ionization (1929-31) θα δημιουργήσει, στον περασμένο αιώνα, έναν δικό του μουσικό κόσμο με νέους ήχους.

Ο χώρος δεν επιτρέπει να αναφερθούν όλοι οι συνθέτες κλασικής μουσικής που έχουν ασχοληθεί με το θέμα, καθώς και τα αντίστοιχα έργα τους. Ενδεικτικά αναφέρονται τα εξής:

Η 41η συμφωνία του Μότσαρτ, επονομαζόμενη του Διός.

Η 43η συμφωνία του Haydn (συμφωνία του Ερμή).

Στην όπερα Rusalka (1900) του Anton Dvorak ένα από τα τραγούδια αναφέρεται στο φεγγάρι.

Ο Alan Hovhannes έχει γράψει τα Saturn (1971) και Star Dawn (1983).

Ο Steve Kornicki, το Morning Star Rising (2005).

Ο Kelvin Miller, το Winds of Mars and the Music of Johann Sebastian Bach, στο οποίο έχει χρησιμοποιήσει έργα για πιάνο του Μπαχ.

Ο Bernard Parmegliani, το La Creation du Monde (1984).

Ο Karlheinz Stockhausen, το YLEM (1972), με τον τίτλο του να είναι δανεισμένος από την αρχαία Ελλάδα.

Η Nansy Van de Vate, το Distant Worlds: Dark Nebulae (1985) και πολλοί άλλοι. Για τη μοντέρνα μουσική προφανώς η εποχή αρχίζει από τις 4 Οκτωβρίου του 1957, με την αποστολή του σοβιετικού Spootnik-1 στο Διάστημα, και φτάνει στο αποκορύφωμά της με το περπάτημα των Αμερικανών στη Σελήνη το καλοκαίρι του 1969.

Από τότε το ενδιαφέρον του κόσμου για τα διαστημικά προγράμματα υποχώρησε, αλλά ο κινηματογράφος και η μουσική δεν έπαψαν να ασχολούνται με το θέμα, συχνά με επιτυχία.Το ορχηστρικό Telstar, γραμμένο για τον γνωστό δορυφόρο, από τους Tornadoes, το 1962, ήταν η πρώτη πετυχημένη αναφορά στον χώρο της μοντέρνας μουσικής.

Οι Moody Blues εντάσσουν το 1969 το τραγούδι τους Higher and Higher στο άλμπουμ τους το Our Children's Children, ενώ ο David Bowie θα κυκλοφορήσει το 1969, λίγες εβδομάδες πριν από την αποστολή στη Σελήνη, το Space Oddity.

Ο ίδιος καλλιτέχνης θα επανέλθει το 1972 με το εντυπωσιακό Rise and Fall of Ziggy Stardust and The Spiders From Mars.

Την ίδια χρονιά, ο Elton John ασχολείται με το επάγγελμα των αστροναυτών μέσα από το εντυπωσιακό τραγούδι του Rocket Man.

Πάντα μέσα στο 1972, οι Deep Purple κυκλοφορούν το Space Truckin', από το άλμπουμ τους Machine Head, βάζοντας και το χαρντ ροκ στο παιχνίδι του Διαστήματος.

Εναν χρόνο αργότερα οι Pink Floyd θα κυκλοφορήσουν το Dark Side Of The Moon, που μέχρι σήμερα θα παραμείνει στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας. Αναφορά στο Διάστημα έχει και το τραγούδι τους Shine On You Crazy Diamond, από το άλμπουμ τους Wish You Were Here, όπου παρομοιάζουν την απομάκρυνση του Syd Barrett από το συγκρότημα με την απομάκρυνση των πλανητών από τον Ηλιο.

Πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι το «διαστημικό ροκ» ξεκίνησε από το συγκρότημα των Byrds, στα μέσα της δεκαετίας του '60, με τραγούδια τους όπως τα Eight Miles High, 5D (Fifth Dimention), Mr Spaceman και CTA 102.

Στις αρχές της δεκαετίας του '70 η ηλεκτρονική μουσική θα κάνει έντονη την παρουσία της, κυρίως στην περιοχή του Βερολίνου, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο, με ονόματα όπως οι Tangerine Dream, Brian Eno, Βαγγέλης Παπαθανασίου, Klaus Schulze, Ash Ra Tempel, Isao Tomita, Mike Olfield.

Τέλος, αξιοσημείωτη είναι η σχέση των ταινιών που αναφέρονται στο Διάστημα με τη μουσική που χρησιμοποιήθηκε ως επένδυσή τους: 2001 Space Oddysey, Star Wars, Close Encounters Of The 3rd Kind, Ε.Τ. The Extra-Terrestrial, Blade Runner.

apotis4stis6@yahoo.gr